Η "ναυμαχία" της κρουαζιέρας ξεκίνησε

Της Βίκυς Κουρλιμπίνη

Μεγάλες "φουρτούνες" περιμένουν φέτος την κρουαζιέρα, καθώς επιβεβαιώνονται οι φόβοι για σημαντική πτώση τόσο στον αριθμό των προσεγγίσεων κρουαζιερόπλοιων όσο και στην επιβατική κίνηση. 

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν πως φέτος οι αφίξεις των κρουαζιερόπλοιων στα ελληνικά λιμάνια θα είναι μειωμένες κατά 22,7% και, πιο συγκεκριμένα, από 4.290 το 2016, θα φτάσουν τις 3.316. Αρχικά, βέβαια, υπήρχε η πεποίθηση πως ο όγκος των επιβατών δεν θα επηρεαζόταν σε τέτοιο βαθμό, αφού τα κρουαζιερόπλοια νέας γενιάς είναι μεγαλύτερα σε χωρητικότητα, ενώ θα μπορούσαν να επιτευχθούν υψηλές πληρότητες. 

Οι προβλέψεις, εντούτοις, που έρχονται από φορείς του χώρου είναι δυσοίωνες, με την ελπίδα για διατήρηση του αριθμού των τουριστών, και συνεπώς των σχετικών εισπράξεων, να απομακρύνεται μήνα με τον μήνα. Στελέχη από τον κλάδο σημειώνουν πως η μείωση στο κομμάτι της επιβατικής κίνησης έφτανε το 3% μέχρι και τον Ιούνιο, συμπληρώνοντας πως θα είναι μεγάλη επιτυχία αν τα μεγέθη του τομέα διατηρηθούν στα περσινά επίπεδα. 

Οι αρνητικές προβλέψεις για συρρίκνωση της κίνησης στα λιμάνια ήταν έως έναν βαθμό αναμενόμενες. Η πτωτική τάση στις αφίξεις κρουαζιερόπλοιων είχε γίνει εμφανής ήδη από την αρχή της χρονιάς, οπότε και παρατηρήθηκε η πρώτη μείωση των προγραμμάτων σε σταθμούς- λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου (η οποία περιλαμβάνει κυρίως το Αιγαίο και κατά κόρον τους προορισμούς της Ελλάδας και της Τουρκίας) και μετατόπιση του ενδιαφέροντος και των πακέτων σε ταξίδια με "πυρήνα" την Ισπανία και την Ιταλία. Το μεγάλο στοίχημα πλέον είναι να περιοριστούν όσο γίνεται περισσότερο οι ζημίες της φετινής τουριστικής περιόδου, αλλά παράλληλα να αποφευχθούν τα χειρότερα για τη χρονιά που έρχεται.

Το ντόμινο από την Τουρκία

Τη σεζόν που πέρασε, η πλειονότητα των ομίλων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, προσφέροντας συνδυαστικά πακέτα με την Τουρκία, έβγαλαν από το πρόγραμμά τους τη γειτονική χώρα –μετά την επιχείρηση πραξικοπήματος και τις τρομοκρατικές επιθέσεις– και κάλυψαν τα κενά με περισσότερες επιλογές για την Ελλάδα. Αυτή, όμως, ήταν μια λύση της τελευταίας στιγμής και μια πολιτική που φέτος δεν επαναλήφθηκε. Η επιφυλακτικότητα για τα τουρκικά λιμάνια, που επίσης θα καταγράψουν πτώση στην κρουαζιέρα, παραμένει, με συνέπεια να κοπούν από τα προγράμματα των εταιρειών και ελληνικοί προορισμοί που αποτελούσαν σταθμούς μετεπιβιβάσεων με τη γειτονική χώρα. Με δεδομένο πως οι προορισμοί της Αιγύπτου δεν έχουν ακόμη ανακάμψει και η κατάσταση στην περιοχή εξακολουθεί να είναι ρευστή, η θέση της Ελλάδας δείχνει να επιβαρύνεται περαιτέρω.

Στελέχη που γνωρίζουν καλά τον χώρο της κρουαζιέρας κάνουν λόγο για μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία όσον αφορά την ισχυροποίηση της ζήτησης για ελληνικούς προορισμούς και την εκμετάλλευση της περσινής, ευνοϊκής για τη χώρα μας, συγκυρίας. Από την άλλη πλευρά, όμως, εξηγούν πως είναι δύσκολο να "σταθούν" στη διεθνή αγορά πακέτα που να περιλαμβάνουν μόνο τα ελληνικά λιμάνια, καθώς η το concept του κλάδου στηρίζεται στις επισκέψεις σε διάφορες χώρες. Έτσι, η εμπορικότητα ενός δρομολογίου κρουαζιέρας βασίζεται στην ποικιλία πολιτισμών και χωρών, προϋπόθεση που δεν μπορεί να προσφέρει έστω και προσωρινά η Ανατολική Μεσόγειος αυτή την περίοδο. 

Η Ελλάδα φαίνεται να μένει εκτός της "ζήτησης" τη στιγμή που ο κλάδος της κρουαζιέρας συνεχίζει την ανοδική του πορεία. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Κρουαζιέρας (CLIA), η παγκόσμια αγορά κρουαζιέρας αναμένεται να καταγράψει νέα αύξηση 1,1 εκατ. επιβατών εντός του 2017, φτάνοντας τους 25,3 εκατ. ταξιδιώτες, έναντι 24,2 εκατ. επιβατών του 2016. Η αγορά της ευρωπαϊκής κρουαζιέρας αναπτύσσεται σταθερά τα τελευταία δέκα χρόνια, αγγίζοντας έως και τους 6,7 εκατομμύρια Ευρωπαίους επιβάτες το 2016. Τέσσερις στους πέντε Ευρωπαίους επιλέγουν τις κρουαζιέρες στην Ευρώπη, με τους μισούς να επιλέγουν τα νησιά της Μεσογείου και του Ατλαντικού, ενώ το 21% προτιμά τη Βόρεια Ευρώπη και τη Βαλτική. Το 2016 δραστηριοποιήθηκαν στην αγορά της Ευρώπης 39 εταιρείες, διαθέτοντας συνολικά 123 πλοία. Την ίδια ώρα, οι άμεσες δαπάνες επιβατών και εταιρειών ξεπερνούν τα 17 δισ. ευρώ ετησίως, ενώ η συνολική επίπτωση της κρουαζιέρας κινείται σε επίπεδα άνω των 40 δισ. ευρώ.

Κόλαφος οι υποδομές

Η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών λιμανιών δυσχεραίνει και για ακόμα έναν σημαντικό λόγο, που αποτελεί μόνιμη τροχοπέδη για τον κλάδο. Όπως εξηγούν φορείς της αγοράς, παρά το γεγονός πως η Ελλάδα έχει να προσφέρει επιλογές προορισμών, η απουσία κατάλληλων υποδομών στα περισσότερα νησιά καθιστά αδύνατη την προσέγγιση των νέων, μεγαλύτερων πλοίων. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που τα πακέτα προς την Ελλάδα (που μέχρι τώρα γίνονταν συνδυαστικά με την Τουρκία) γίνονται όλο και λιγότερα. 

Πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις είχε επισημάνει το εξής παράδοξο: Ενώ σε επίπεδο αφίξεων η Ελλάδα έχει 17% της ευρωπαϊκής αγοράς, σε επίπεδο τζίρου το αντίστοιχο μερίδιο είναι μόλις 4%. Η μελέτη έθετε στο επίκεντρο των χαμηλών επιδόσεων της Ελλάδας το ζήτημα των υποδομών. Η στέρηση υποδομών, όπως αναφερόταν, δεν αφορά μόνο τα τεχνικά χαρακτηριστικά των λιμανιών, αλλά συνολικά 35 κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα λιμάνι για να μπορεί να είναι ελκυστικό home port και τα οποία περιλαμβάνουν από το βάθος του λιμανιού και το μήκος του προβλήτα μέχρι την πολιτική σταθερότητα και το ύψος των λιμενικών τελών. 

Η ζήτηση δείχνει να απορροφάται από την Ισπανία, έναν δημοφιλή προορισμό με συνεχείς επενδύσεις στον τομέα της κρουαζιέρας, που βρίσκεται ακόμα πιο έντονα στο "επίκεντρο" των διεθνών εταιρειών. Πέρσι τα ισπανικά λιμάνια κατέγραψαν ρεκόρ στις προσεγγίσεις των κρουαζιερόπλοιων (3.918), αλλά και στον αριθμό των επιβατών (8,5 εκατ. τουρίστες). Δημοφιλέστερος προορισμός ήταν η Βαρκελώνη, με περίπου 2,7 εκατομμύρια τουρίστες να προέρχονται από κρουαζιερόπλοια. 

Τελεσίγραφο από τους μεγάλους ομίλους

Είναι χαρακτηριστικά τα όσα αναφέρουν εκπρόσωποι κορυφαίων ομίλων κρουαζιέρας για τις εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον, αλλά και για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ειδικότερα. Όπως συχνά τονίζουν, η Ελλάδα χρειάζεται μεγαλύτερες επενδύσεις στα λιμάνια ώστε να είναι σε θέση να υποδεχθεί τα νέα μεγάλα κρουαζιερόπλοια, άνω των 4.000 επιβατών, που σε λίγα χρόνια θα αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του στόλου των εταιρειών. Ήδη στελέχη της Royal Caribbean έχουν τονίσει επανειλημμένως πως η στρατηγική του ομίλου τα επόμενα χρόνια θα επικεντρωθεί μόνο σε λιμάνια που θα είναι σε θέση να υποδέχονται τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια. 

Δεν φτάνει, όμως, μόνο αυτό, αλλά, αντίθετα, απαιτείται συντονισμός ενεργειών και σαφές πρόγραμμα προώθησης του τομέα της κρουαζιέρας για να εξακολουθήσουν τα ελληνικά λιμάνια να παραμένουν στο "κάδρο" των ξένων ομίλων. Στελέχη του χώρου υπογραμμίζουν πως θα πρέπει ταυτόχρονα να δοθεί έμφαση στην ανάδειξη νέων προορισμών, ώστε η Ελλάδα να καταφέρει να καθιερωθεί στα προγράμματα των μεγάλων εταιρειών του κλάδου και να μπορέσει να καλύψει τη ζήτηση που χάθηκε από την Τουρκία, την Αίγυπτο και την Τυνησία. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή κατά τα άλλα, αφού ο τουρισμός στην Ελλάδα καταγράφει συνεχή άνοδο τα τελευταία χρόνια, ενώ μόνο φέτος ο αριθμός των επισκεπτών, σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις, θα αγγίξει –ή ακόμα και θα ξεπεράσει– τα 30 εκατ.

Ελπίδα από την... Άπω Ανατολή

Οι προσπάθειες των φορέων του κλάδου για ανάκαμψη δεν σταματούν. Στο επίκεντρο μπαίνει η αγορά της Κίνας, που εξελίσσεται σε "ταξιδιωτική υπερδύναμη", με ολοένα αυξανόμενες ταξιδιωτικές δαπάνες. Ήδη η ελληνική εταιρεία κρουαζιέρας Celestyal έχει κάνει φέτος άνοιγμα στην αγορά της Κίνας, με πακέτα τετραήμερων διακοπών και παράλληλη παραμονή στην Αθήνα, ενώ συνολικά έχει προγραμματιστεί η έλευση τουλάχιστον 2.000 Κινέζων τουριστών κρουαζιέρας.

Η προσέλκυση επιβατών από την Κίνα, που φαίνεται πως προτιμούν τα ελληνικά νησιά, και ειδικά τη Σαντορίνη, δεν είναι καινούργια προσπάθεια, όμως σταδιακά δείχνει να μπαίνει σε καλύτερες βάσεις. Σύμφωνα με μετρήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, τα χρήματα που δαπανούν οι Κινέζοι για διακοπές διεθνώς αυξήθηκαν κατά 12%, ενώ ο αριθμός των εξερχόμενων ταξιδιωτών αυξήθηκε κατά 6%, σε 135 εκατ. Το 2016.

Το "αγκάθι" του home porting

Το γεγονός πως η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να ενισχύσει την παρουσία της στο home porting, δηλαδή τα ταξίδια να ξεκινούν από ελληνικό λιμάνι και να καταλήγουν σε αυτό, είναι ακόμα ένα χρόνιο εμπόδιο για την ανάπτυξη του κλάδου. Το home porting συνεπάγεται πολλαπλάσια έσοδα για τους προορισμούς, καθώς υπάρχει διανυκτέρευση σε αυτούς πριν από την έναρξη της κρουαζιέρας, με ό,τι συνεπάγεται η παραμονή αυτή για τον κλάδο της εστίασης, των μεταφορών, των επισκέψεων σε αρχαιολογικούς χώρους κ.ά. Σύμφωνα με την ειδική έρευνα κρουαζιέρας που διεξήγαγε η Τράπεζα της Ελλάδος για τη χρονιά που πέρασε, το 90,9% των επιβατών ήταν διερχόμενοι επισκέπτες, οι οποίοι κατά μέσο όρο πραγματοποίησαν 1,5 στάσεις σε ελληνικά λιμάνια, έναντι 2 το 2015.

Ο αντίκτυπος για τις εισπράξεις είναι σημαντικός, ενώ, όπως αναφέρουν στελέχη από τον χώρο της κρουαζιέρας, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, τα ελληνικά λιμάνια δεν έχουν ακόμη καταφέρει να αποτελέσουν σημείο "εκκίνησης" για τους μεγάλους ομίλους. Η διαφορά στα χρήματα που αφήνουν οι ταξιδιώτες που ξεκινούν το ταξίδι τους από ελληνικό λιμάνια σε σχέση με όσους κάνουν στάση για λίγες ώρες σε έναν προορισμό είναι μεγάλη: Από την ανάλυση των στοιχείων της έρευνας της ΤτΕ προκύπτει ότι οι διερχόμενοι ταξιδιώτες δαπάνησαν κατά μέσο όρο 65 ευρώ σε κάθε λιμάνι προσέγγισης. Η δαπάνη στα ελληνικά λιμάνια επιβίβασης ήταν σχεδόν διπλάσια από τη δαπάνη σε κάθε λιμάνι προσέγγισης και αντιστοιχούσε κατά μέσο όρο σε 139 ευρώ. 

Κατά το πρώτο τρίμηνο φέτος, το 86,0% των επιβατών ήταν διερχόμενοι επισκέπτες, οι οποίοι κατά μέσο όρο πραγματοποίησαν 1,7 στάσεις σε ελληνικά λιμάνια, έναντι 2,1 στάσεων την αντίστοιχη περίοδο του 2016. 

Η "ακτινογραφία" της ελληνικής κρουαζιέρας

- Από 4.290 το 2016, στις 3.316 φέτος οι προσεγγίσεις κρουαζιερόπλοιων.

- Το 90,9% των επιβατών ήταν διερχόμενοι επισκέπτες από τα ελληνικά λιμάνια τη χρονιά που πέρασε.

- Σε επίπεδο τζίρου, το μερίδιο της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή αγορά είναι μόλις 4%.

- To 2016 οι συνολικές εισπράξεις από επιβάτες κρουαζιέρας στη χώρα μας αυξήθηκαν μόλις κατά 1% σε σύγκριση με το 2015 και ανήλθαν στα 509 εκατ. ευρώ.

- Η παγκόσμια αγορά κρουαζιέρας αναμένεται να καταγράψει νέα αύξηση 1,1 εκατ. επιβατών εντός του 2017.