Το σχέδιο της κυβέρνησης για στήριξη επιχειρήσεων λόγω κοροναϊού

Της Δήμητρας Καδδά

Με δεδομένη πλέον την καθίζηση του ρυθμού ανόδου του ελληνικού ΑΕΠ πριν καν αρχίσει η κρίση του κοροναϊού, όπως αποκάλυψαν τα νέα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (άνοδος μόνο 1% το τελευταίο τρίμηνο του 2019 και 1,9% στο σύνολο του έτους), αλλά και με στοιχεία για ισχυρούς τριγμούς που καταγράφονται στις τουριστικές κρατήσεις, στη ναυτιλία και όχι μόνο, η κυβέρνηση δομεί το σχέδιο θωράκισης της οικονομίας και της αγοράς.

Το σχέδιο έχει στο επίκεντρό του τον κοροναϊό. Σταδιακά συνδέεται, όμως, και με τα μέτρα στήριξης της χώρας έναντι του προσφυγικού. Και τούτο αφού η ένταση στα σύνορα έχει πλέον και ισχυρό δημοσιονομικό αντίκτυπο, διαμορφώνοντας ένα σκηνικό δίδυμης κρίσης αλλά και συνδεδεμένων παρεμβάσεων θωράκισης της χώρας.

Η πολιτική της κυβέρνησης, σύμφωνα με πληροφορίες από πηγές της κυβέρνησης αλλά και των "θεσμών", δομείται σε 3 βασικούς άξονες:

- Έρχονται πιο κοντά αποφάσεις δημοσιονομικής χαλάρωσης που συνδέονται με τις προσφυγικές δαπάνες και μπορεί να δημιουργήσουν συνολικό δημοσιονομικό περιθώριο ακόμα και 800 εκατ. ευρώ (από εξαίρεση δαπανών ίσων με το 0,2% του ΑΕΠ, που ισχύει σήμερα, σε ένα όριο κοντά στο 0,4% του ΑΕΠ περίπου, σύμφωνα με κάποια σενάρια που διακινούνται μεταξύ κοινοτικών πηγών).

- Ενισχύονται τα επιχειρήματα για την αλλαγή χρήσης των κερδών ομολόγων, ώστε, αντί για τη μείωση του χρέους, να στηρίξουν πρόσθετες επενδύσεις έως 1,2 δισ. ευρώ από φέτος (644 εκατ. ευρώ περίπου ανά εξάμηνο). Το θέμα θα συζητηθεί και κατά τις επαφές που προγραμματίζεται να έχει ο επικεφαλής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ, με την πολιτική ηγεσία του τόπου (σε μια αποστολή που αποτελεί και ένδειξη στήριξης στην ελληνική οικονομία).

- Προωθείται, παράλληλα, η διασφάλιση της έγκρισης από την Κομισιόν, και όχι από το Eurogroup, των παρεμβάσεων έκτακτου χαρακτήρα για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων λόγω του κοροναϊού. Εναλλακτικά σενάρια έχουν ήδη διαμορφωθεί και εξειδικεύονται και μέρος τους βασίζεται στο ιταλικό πρότυπο, καθώς στη γειτονική χώρα –λόγω της έκτασης της κρίσης– οι εξελίξεις τρέχουν με μεγαλύτερη ταχύτητα.
Τα διαπραγματευτικά εργαλεία

Βεβαίως, την ίδια ώρα παραμένει στα σχέδια της κυβέρνησης και ο οδικός χάρτης πρόσθετων ελαφρύνσεων, με αρχή τη μείωση του ΕΝΦΙΑ και της εισφοράς αλληλεγγύης. Το επιβεβαίωσε εκ νέου ο ΥΠΟΙΚ, Χρήστος Σταϊκούρας, εξηγώντας πως "με τα σημερινά δεδομένα ισχύουν οι δεσμεύσεις μας, ισχύει ό,τι έχουμε πει", προσθέτοντας, όμως, πως "έχουμε μια έξαρση ενός φαινομένου την έκταση του οποίου δεν ξέρουμε ακόμη".

Η πορεία της κρίσης είναι πλέον δεδομένο πως αλλάζει το οικονομικό τοπίο. Από τη μία πλευρά ενισχύει τα επιχειρήματα της κυβέρνησης για μεγαλύτερο περιθώριο στήριξης της οικονομίας και της αγοράς, καθώς και για χαμηλότερα πλεονάσματα. Από την άλλη πλευρά, αν οι τριγμοί ενταθούν περισσότερο, μένει να φανεί πώς θα αναπροσαρμοστεί το χρονολόγιο των κινήσεων των "θεσμών" αλλά και της ελληνικής κυβέρνησης έως τον τελικό ελληνικό δημοσιονομικό στόχο.
Τα μέτρα στήριξης της αγοράς - Πρώτα απ' όλα αναστολή πληρωμής ΦΠΑ

Την Παρασκευή πραγματοποιήθηκε ακόμα μία διευρυμένη σύσκεψη στο ΥΠΟΙΚ για τα έκτακτα μέτρα. Παρουσιάστηκαν από τα υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Εργασίας και Τουρισμού προτάσεις που θα συγκροτούν ένα ενιαίο, συνεκτικό και συνολικό κυβερνητικό σχέδιο αντιμετώπισης του προβλήματος και οι οποίες σταδιακά, ανάλογα με τις εξελίξεις, σε συνεννόηση με τους εταίρους, θα υλοποιούνται.

Πρώτα από όλα θα εφαρμοστεί η αναστολή πληρωμής φορολογικών και άλλων υποχρεώσεων (π.χ. ΦΠΑ). Επίσης υπάρχουν σκέψεις για στήριξη εταιρειών που θα υποστούν αποδεδειγμένα πτώση τζίρου (π.χ. άνω του 25%) λόγω της κρίσης έως πρόσθετη χρηματοδότηση, αναβολή πληρωμών δανείων ή ρύθμιση οφειλών προς Εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία. Εξετάζεται, επίσης, η ρήτρα μη απολύσεων των εταιρειών ώστε να τύχουν στήριξης.

Τα μέτρα θα ενεργοποιούνται ανά κλάδο και ανά περιοχή, ανάλογα με την πορεία των κρουσμάτων, αλλά και με τα στοιχεία που θα αποδεικνύουν τις πιέσεις στην αγορά. Δεν αποκλείονται και οριζόντια μέτρα για το σύνολο της οικονομίας. Επίσης θα υπάρξουν και εκ των υστέρων μέτρα όταν το πρόβλημα λήξει και γίνει ο τελικός απολογισμός των ζημιών.
Ανακοινώσεις

Οι πρώτες ανακοινώσεις για παρεμβάσεις έχουν προαναγγελθεί από την κυβέρνηση ότι θα γίνουν τη Δευτέρα (και σύμφωνα με τον Άδ. Γεωργιάδη αναμένεται να ισχύσει αναστολή του ΦΠΑ και των εισφορών για τις επιχειρήσεις που πλήττονται άμεσα από τον κοροναϊό). Ειδικά στον ξενοδοχειακό κλάδο, καταγράφεται ένταση των πιέσεων μετά την έξαρση κρουσμάτων στην Ιταλία. Οι ανακοινώσεις θα γίνουν σε συνεννόηση με την Επιτροπή, η οποία έχει αναλάβει την έγκριση των εν λόγω έκτακτων παρεμβάσεων.

Υπενθυμίζουν αρμόδιες πηγές πως η εν λόγω "ρήτρα" εξεύρεσης δαπανών για μέτρα λόγω έκτακτων συνθηκών, που εκ νέου προωθείται, έχει ενεργοποιηθεί στην Ελλάδα την εποχή προ Μνημονίων, κατά τη φονική πυρκαγιά στη Ζαχάρω το 2007. Οι καταστροφές τότε αποτιμήθηκαν σε 3,5 δισ. ευρώ και για τον επιχειρηματικό κόσμο περιελάμβαναν επιπλέον και εφάπαξ οικονομική ενίσχυση και ταμειακές διευκολύνσεις.
Τα δύο "ατού" της Αθήνας

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση προχωρά στα επόμενα βήματά της έχοντας δύο ισχυρά διαπραγματευτικά "ατού", εξηγούν αρμόδιες πηγές:

- Μια πολύ καλή έκθεση για την αξιολόγηση της χώρας σε καθεστώς Ενισχυμένης Εποπτείας. Συζητήθηκε την Πέμπτη στο EWG, με στόχο την πολιτική επικύρωσή της στο Eurogroup της 16ης Μαρτίου, στο οποίο επιχειρείται να ληφθούν οι πρώτες αποφάσεις και για τα πρόσθετα αυτά μέτρα στήριξης. Δεν αποκλείονται, μάλιστα, τηλεδιασκέψεις τις επόμενες ημέρες για το θέμα, ενώ πηγές του ΥΠΟΙΚ έκαναν σαφές πως για τον ίδιο λόγο "στόχος πλέον είναι η επιτυχής ολοκλήρωση επόμενης αξιολόγησης".

- Την επίτευξη πολύ υψηλών πλεονασμάτων (στο 3,5% του ΑΕΠ). Ο λόγος για επίδοση πολύ πιο υψηλή από αυτήν που απαιτούν οι κανόνες που συζητούνται αυτό το διάστημα για τη ρήτρα εξαίρεσης. Η πρόταση του Eurogroup για όλα τα κράτη-μέλη αφορά αποκλίσεις από έναν δημοσιονομικό στόχο ο οποίος για την Ελλάδα είναι στο 2,6% του ΑΕΠ (Μεσοπρόθεσμος Δημοσιονομικός Στόχος που αντιστοιχεί, σε πλεόνασμα προσαρμοσμένο με βάση την πορεία του ΑΕΠ, στο 0,25% του ΑΕΠ).
Η Γερμανία πιέζει

Η σύνοδος του Eurogroup την προηγούμενη εβδομάδα έδειξε πως υπάρχει ακόμη "χάσμα" στον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης από τα κράτη. Με "παραφωνία" του γερμανικού άξονα. Η θέση τους έχει σημασία, καθώς τελούν σε εξέλιξη οι συζητήσεις με βάση την απόφαση του Eurogroup για τη ρήτρα έκτακτων δαπανών.

Ωστόσο, πηγές στις Βρυξέλλες θεωρούν πως, λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης αλλά και του γεγονότος ότι η Ελλάδα επιτυγχάνει υψηλά πλεονάσματα, στο τέλος θα υπάρξει μια λογική στάση. Άλλωστε, εξηγούν, η κρίση εντείνει τις πιέσεις για πανευρωπαϊκή αλλαγή πολιτικής, όπως φάνηκε από τη στάση της Γαλλίας και της Ιταλίας στην τελευταία σύνοδο.

Τα επόμενα βήματα

Τις επόμενες ημέρες –αρχικά μέσω τηλεδιασκέψεων σε επίπεδο Ε.Ε. και εν συνεχεία με διαβουλεύσεις των "θεσμών" με το ελληνικό οικονομικό επιτελείο– θα επιταχυνθούν οι διαπραγματεύσεις για την ενεργοποίηση των παρεμβάσεων στήριξης της οικονομίας, αλλά και για την προώθηση των παράλληλων ελληνικών αιτημάτων για περισσότερο δημοσιονομικό χώρο.

Το πρώτο ζητούμενο είναι το πώς θα ενσωματωθεί στην ελληνική πραγματικότητα της Ενισχυμένης Εποπτείας η πρόθεση του Eurogroup για ελαστικοποίηση των όρων του Συμφώνου Σταθερότητας. Αυτό που επιχειρείται είναι η Ελλάδα να μην κριθεί με ειδικούς όρους (δηλαδή με αποφάσεις που λαμβάνονται από το Eurogroup), αλλά με βάση το δημοσιονομικό πλαίσιο που θα ισχύει για όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη και αφορά αποφάσεις που θα λαμβάνει η Κομισιόν για προσωρινή απόκλιση από τον στόχο σε όρους ευρωπαϊκού εξαμήνου.

Το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε. ορίζει ρήτρα απόκλισης υπό τον όρο "ότι τούτο δεν θέτει σε κίνδυνο τη δημοσιονομική βιωσιμότητα μεσοπρόθεσμα". Η ρήτρα προβλέπεται πως "θα εφαρμοστεί μόνο σε έκτακτες καταστάσεις και θα χορηγείται βάσει μεμονωμένων εκτιμήσεων κατά περίπτωση, σύμφωνα με τους κανόνες και τον γενικό στόχο της προώθησης υγιών και βιώσιμων δημόσιων οικονομικών". Το κράτος-μέλος θα ζητά την απόκλιση, η έγκριση θα γίνεται από την Κομισιόν, που θα διατηρεί το δικαίωμα να προβεί σε δική της αξιολόγηση. Θα γίνεται επίσης εκ των προτέρων εκτίμηση της βιωσιμότητας του χρέους. Η απόφαση επιχειρείται να ληφθεί στη σύνοδο του Μαρτίου.
Ακυρώσεις

Αμέσως μετά, από τις 16/3 έως τις 22/3, είχε προγραμματιστεί η νέα κάθοδος των "θεσμών" στην Αθήνα, με αφορμή και το συνέδριο του ΙΟΒΕ για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Το συνέδριο πλέον ακυρώθηκε, ενώ η αξιολόγηση δεν αποκλείεται να γίνει εξ αποστάσεως, λόγω των μέτρων προφύλαξης από τον κοροναϊό.

Αυτή η εξέλιξη μένει να φανεί πώς επηρεάζει την οριστικοποίηση των αποφάσεων στήριξης των επιχειρήσεων αλλά και του παράλληλου αιτήματος για αλλαγή χρήσης των κερδών ομολόγων που συνδέεται με την 6η έκθεση για την Ελλάδα (πρέπει να οριστικοποιηθεί τον Μάιο, για να υπάρξει πολιτική απόφαση για τα κέρδη ομολόγων τον Ιούνιο).

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει σαφής πρόθεση στήριξης της ελληνικής οικονομίας από τους "θεσμούς". Η θέση των "θεσμών", σύμφωνα με πηγές στις Βρυξέλλες, είναι πως πλέον ενισχύεται το ελληνικό επιχείρημα τόνωσης των επενδύσεων για να αποφευχθεί η συρρίκνωση του ΑΕΠ. Ειδικά μετά τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Οι νέες δυσμενείς προβλέψεις

Η διεθνής κρίση υγείας έχει αρχίσει να αφήνει το αποτύπωμά της, όπως είναι φανερό και από τις πρώτες προβλέψεις του Δημοσιονομικού Συμβουλίου. Υπολογίζει εναλλακτικά σενάρια για την επιβράδυνση του ΑΕΠ κατά 0,3% - 0,7% ή και για μεγαλύτερο πρόβλημα αν το φαινόμενο ενταθεί το επόμενο διάστημα. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο επίσης θεωρεί πλέον αμφίβολο- αδύνατο τον στόχο επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος στο 3,5% του ΑΕΠ και ζητά τη δημοσιονομική ευελιξία που τώρα συζητείται ούτως ώστε να μη χρειαστεί να ληφθούν νέα μέτρα λιτότητας τα οποία θα επιβαρύνουν την ελληνική οικονομία και κοινωνία.

"Καμπανάκι" έκρουσε και το ΚΕΠΕ μέσα από τον δείκτη "φόβου" που ανακοίνωσε την Πέμπτη. Δείχνει ότι στο τέλος Φεβρουαρίου, όταν άρχισαν να εμφανίζονται στην Ελλάδα τα πρώτα συμπτώματα, το κλίμα ανησυχίας έφτασε στο χειρότερο σημείο του 2020. Παραμένει, βεβαίως, σε κατώτερα επίπεδα του ιστορικού μέσου όρου του (ο μέσος όρος είναι στο 33,22%, ο δείκτης διαμορφώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου στο 32,37%, ενώ έναν μήνα πριν ήταν στο 22,77%).

Σε διεθνές επίπεδο, ο ΟΟΣΑ προέβη στην εκτίμηση ότι η παγκόσμια μεγέθυνση για το 2020 διαμορφώνεται πλέον στο 2,4%, έναντι αρχικής πρόβλεψης για 2,9%, χωρίς να αποκλείει μια ακόμα μεγαλύτερη πτώση, ακόμα και στο 1,5%. Αλλά και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης, από 3,3%, υποχώρησε σε επίπεδα χαμηλότερα του 2% και προετοιμάζει περί τις 20/3 να προβεί σε αναλυτικές εκτιμήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει task force αρμοδίων επιτροπών και ειδικό section ανάλυσης επιπτώσεων ανά πεδίο. Καταγράφει τους τριγμούς που υπάρχουν στον τουρισμό, στη ναυτιλία, στις αερομεταφορές και στην επιχειρηματικότητα.
Μεγαλύτερος δημοσιονομικός χώρος - Προσφυγικές δαπάνες

Είναι σαφές από τις δηλώσεις των αξιωματούχων της Ε.Ε. πως δίδεται σαφής προτεραιότητα στην ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης για το θέμα του προσφυγικού. Είναι ένα ζήτημα που επείγει, αλλά και μπορεί να περάσει πολιτικά πιο εύκολα από κράτη-μέλη όπως η Γερμανία, εξηγούν αρμόδιες πηγές.

Πέρα από τα 700 εκατ. ευρώ, επιπλέον κονδύλια για κλειστές δομές και για άλλες επενδύσεις (στο πρότυπο των χρηματοδοτήσεων που δίδονταν εδώ και χρόνια από την Ε.Ε.), προωθείται τάχιστα η αύξηση του πλαφόν των δαπανών λειτουργικού χαρακτήρα (π.χ. μισθολογικό κόστος των δημοσίων υπαλλήλων που απασχολούνται σε δραστηριότητες σχετικές με την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, κόστος φύλαξης της Θράκης και των νησιών του Αιγαίου κ.λπ.) που εξαιρούνται από τον υπολογισμό του πρωτογενούς πλεονάσματος.

Από το 2015 ισχύει η εξής εξαίρεση: δεν λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό του πρωτογενούς πλεονάσματος δαπάνες ύψους έως 0,2% του ΑΕΠ ετησίως (400 εκατ. ευρώ) που σχετίζονται με την αντιμετώπιση του προσφυγικού. Μέχρι στιγμής, μόνο μέρος του εν λόγω ποσού χρησιμοποιούνταν, καθώς ήταν πολύ "στενός" ο ορισμός των εν λόγω δαπανών.

Έτσι, γίνονται τεχνικές συζητήσεις σε δύο επίπεδα:

1. Αλλαγή του ορισμού ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα τη σημερινή πραγματικότητα.

2. Διεύρυνση/διπλασιασμός του ποσού εξαίρεσης από το 0,2% του ΑΕΠ σήμερα, ώστε να καλύπτει τις μεγάλες πλέον ανάγκες.

Αυτό θα σημάνει πως το ποσό που δεν θα καταγράφεται ως "προσφυγική δαπάνη" στα πλεονάσματα (αλλά θα επιβαρύνει το χρέος) θα μπορεί να χρησιμοποιείται για όποια άλλη δράση θέλει η κυβέρνηση. Για παράδειγμα, για την υλοποίηση του οδικού χάρτη πρόσθετων ελαφρύνσεων.